Toegankelijkheid als voorwaarde voor patent in de zorg

De verlening van een patent moet afhankelijk worden van hoe toegankelijk het medicijn vervolgens is. Een voor sommigen onbetaalbaar medicijn krijgt geen patent meer. Deze maatregel houdt de zorg betaalbaar en laat farmaceuten zich richten op elke beurs om op termijn gevaarlijke tegenstellingen in de samenleving te voorkomen. Dit krachtige idee rolde uit een denksessie van Denktank Prospect.

Tijdens de denksessie “Generatie Y over zorg in 2040” van Denktank Prospect werden eerst twee presentaties gegeven. Oscar Dekker (bestuursvoorzitter GGZ) sprak over de verschillende perspectieven op de zorg die hij in zijn leven opdeed en eindigde met de aanbeveling aan generatie Y focus te zoeken en de gevoelens van onze generatie expliciet te maken. Pieter van Boheemen (open biotech, grassroot innovation in zorg) sprak vervolgens over de ongekende mogelijkheden die er nu al zijn en hoe weinig er in de traditionele zorg wordt geïnnoveerd. Hierna dachten twee groepen na over een droomscenario voor 2040 en twee groepen over een doemscenario. Vervolgens bepaalde elke groep hoe de route daar naartoe er uit gaat zien. De dromers versterkten het droombeeld en de doemers dachten na over hoe het doembeeld voorkomen kon worden.

Het doembeeld van mijn “groene” groep draaide uit op een wereld met scherpe tegenstellingen tussen haves en have-nots met onveiligheid voor iedereen als gevolg. We zagen een wereld waarin we de controle kwijt zijn: grote tekorten aan alles, ziekten de we moeilijk/niet kunnen stoppen, onbetaalbare zorg. Het onbetaalbaar worden van de zorg zet de solidariteit onder druk en kreeg onze focus. Vooruitgang in de farmacie blijkt steeds trager te gaan en/of steeds meer te kosten (Eroom’s Law). Conclusie: op enig moment komen er medicijnen in de wereld die voor gewone stervelingen (lange tijd) onbetaalbaar zullen zijn, met alle tegenstellingen tussen groepen tot gevolg.

Voortbouwend op de presentatie van Pieter die sprake over ‘open source‘ zorg, kwamen wij tot een nieuwe weg die ons weghoudt van onbetaalbare medicijnen. In onze ogen zou het verkrijgen van het patent op een medicijn afhankelijk moeten zijn van de toegankelijkheid van het medicijn. Wanneer een medicijn zo duur is dat het voor sommigen ontoegankelijk wordt, zagen wij het hele medicijn liever niet in de wereld komen. Een patent op een medicijn is daarmee in andere woorden afhankelijk van de maatschappelijke baten. Als een patent meer onheil dan geluk brengt, door bij te dragen aan tegenstellingen, wordt het niet verleend. De wereld is dan dus nog niet klaar voor het medicijn.

Het gevolg is dat de farmaceutische industrie zich zal richten op medische innovaties waar iedereen van kan profiteren, want dat zijn de innovaties waarop je wel een patent kunt krijgen. Het is dus ook niet zo dat er in deze visie geen onderzoek meer wordt gedaan. Het onderzoek zal zich alleen focussen op innovaties waar iedereen van profiteert.

Wat ik mijzelf dan natuurlijk vraag is: hoe liberaal is dit nieuwe pad? Een patent is een door mensen gemaakt monopolie. Met vrijheid heeft dat dus al weinig te maken. Daarbij denk ik dat het vanuit een sociaal contract idee moeilijk voorstelbaar is dat iemand er mee instemt monopolies in het leven te roepen waar zij zelf niet van zal profiteren (omdat het te duur wordt). Deze liberaal meent dat wanneer regels ten koste gaan van maatschappelijke welvaart, die regels overboord moeten.

Meer mantelzorg maakt zorg niet betaalbaar

Staatssecretaris Van Rijn wil dat mensen meer tijd uittrekken voor mantelzorg om daarmee de zorg betaalbaar te houden. Omdat het hier gaat om een zogeheten partiële oplossing is het een slecht en ondoordacht idee.

NOS.nl: ‘Zorg betaalbaar door hulp familie’

De eerste vraag die wij ons moeten stellen is of het efficiënt is dat bijvoorbeeld een duurbetaalde advocaat minder gaat werken om mantelzorg te verlenen in plaats van dat een goedkopere kracht dat doet. Uiteraard wordt de zorg daarmee op papier goedkoper omdat mantelzorg zich in de informele economie begeeft en daardoor buiten het zichtveld valt. Het verval van het werk van de verzorgende is een besparing op de zorgkosten en het verlies aan toegevoegde waarde van de advocaat, die werktijd moet opgeven om mantelzorg te geven, verdwijnt ergens onder de streep voor de gehele economie. Mensen moeten daar werken waar zij voor zichzelf en de maatschappij de hoogste toegevoegde waarde leveren en het bevorderen van mantelzorg lijkt daar tegenin te gaan.

Het tweede nadeel van meer mantelzorg is dat het dus om informele economische activiteiten gaat. Over informele economische activiteiten wordt geen belasting geheven. Het bevorderen van mantelzorg verlaagt dus de belastinggrondslag, daarmee de belastingopbrengsten en dus verslechtert de betaalbaarheid van de gehele Nederlandse overheid. Wat er mis is met geen belasting betalen? Kijk maar naar Griekenland. In mijn visie maken we eerst de koek zo groot mogelijk en gaan we dan verdelen. Meer mantelzorg draagt niet bij aan een zo groot mogelijke koek en is daarom in potentie schadelijk voor de economische structuur van Nederland.

D66 mij te pragmatisch wat betreft orgaandonatie

nu.nl: D66 wil iedereen automatisch donor maken

Vier jaar verder en ik ben niet van mening veranderd. Er zijn in mijn ogen grondrechten die belangrijker zijn dan even ongevraagd een paar organen uit een overledene te ‘oogsten’.

4 jaar terug: “Het gaat mij te ver om de lichamelijke integriteit opzij te schuiven omdat dat pragmatisch goed uitkomt. Dat is mij al te gortig.”

Onverstandig om comazuiper voor zichzelf te laten opdraaien

Sommige misvattingen blijken telkens weer hardnekkig. Neem deze twee berichten van afgelopen week over comazuipen:

Burgemeester Eberhard van der Laan wil onderzoeken of het mogelijk is om comazuipers zelf te laten opdraaien voor de kosten van de ambulance.

Jongeren die door te veel te drinken in het ziekenhuis belanden moeten hun eigen zorgkosten betalen. Daarvoor pleit Herre Kingma, bestuursvoorzitter van het Medisch Spectrum Twente in Enschede donderdag via de NOS.

Ik hoef eigenlijk niet veel meer te doen dan een stuk uit een eerdere beschouwing van mij te knippen en te plakken:

(…) de Hoge Raad in Brandweer Vlissingen (1992): “dat het niet aangaat kosten van de hier aan de orde zijnde publieke taakuitoefening langs een publiekrechtelijke weg aan de burgers in rekening te brengen. […] Voorts is nog van belang, dat verhaal van kosten ertoe zou kunnen leiden dat bij de burger een drempel zou kunnen ontstaan om tot alarmering over te gaan, hetgeen uit het oogpunt van openbaar belang onwenselijk is.”

(…) Wij moeten helemaal niet willen dat voor dit soort dingen een rekening gestuurd wordt: dat zorgt er naar alle waarschijnlijkheid enkel voor dat mensen zelf, maar ook toeschouwers, minder geneigd zijn om hulp te roepen. Daar wordt uiteindelijk niemand beter van.

Ik begrijp de intuïtieve reactie om naar analogie van kreten als ‘de vervuiler betaalt’ te redeneren dat het een goed idee is om comazuipers voor de door hun veroorzaakte kosten te laten opdraaien. In de praktijk is dat natuurlijk niet zo.

Een afschrikkende werking gaat er niet van uit, zou ik denken. Als je jezelf zo laat gaan, schrik je ook niet meer van een materiële leedtoevoeging in de vorm van een gepeperde rekening.

Het leed en de schade die ontstaat doordat mensen minder geneigd zullen zijn een ambulance te bellen omdat het risico van kostenverhaal boven de markt hangt, staat naar alle waarschijnlijkheid in geen verhouding tot de welvaartswinst die behaald wordt door de kostenveroorzaker te laten betalen. Het enige wat je bereikt is herverdeling van inkomen. Een beetje inkomen ‘eerlijker’ verdelen door comazuipers voor hun kosten te laten opdraaien, ten koste van mensenlevens omdat er uit angst voor de rekening geen ambulance gebeld wordt: nee, bedankt!

Nederland behaalt brons op WK Welvaart

Nederland is door de Verenigde Naties als derde gerangschikt op de Human Development Index 2011, ofwel het WK Welvaart. Alleen de van grondstoffen vergeven Noren en Australiërs hebben we voor ons moeten dulden. Onze bronzen plak hebben we te danken aan een goede score op de drie onderdelen levensverwachting, onderwijs en rijkdom.

Op die bronzen plak, ten teken van onze ongekende welvaart, zouden we trots moeten zijn. Het streven naar een beter leven is de drijvende kracht achter onze markteconomie, dus genoegzaam achterover hangen is niet de juiste houding. Toch, continu zuurpruimen dat het zo slecht gaat met Nederland is evenmin op zijn plaats, want dat is gewoon aantoonbaar onwaar. Af en toe tevreden zijn over hoe goed we het al hebben, moeten we niet vergeten.

Die hoge score op welvaart betekent ook dat we wat te verdelen hebben. Moeten we onze welvaart dan maar verbrassen? Nee. Wel moeten we ons door niemand zomaar wijs laten maken dat iets niet kan. Moet de pensioenleeftijd omhoog? Lijkt mij verstandig, maar het ‘moet’ niet. We hebben als welvarend land iets te kiezen en die keuzevrijheid moeten we claimen ook. De tijd dat de aanpak van problemen op ons neerdaalt als ware een bindend vonnis is wat mij betreft voorbij, want dat brons kunnen we met keuzevrijheid verzilveren.

VVD programma besproken

Mijn politiek voorkeur is geen groot geheim, en ik vind het wel aardig om eens de beknopte verkiezingspunten van de VVD door te lopen.

Bezuinigingen

* De VVD wil een kleinere staat met een kwart minder politici, halvering van het aantal ministers en veel minder ambtenaren. Dit levert 4 miljard euro op in 2015, oplopend naar ruim 6 miljard in 2020.
* De VVD wil uitgaven voor ontwikkelingssamenwerking en de afdracht aan de Europese Unie halveren. In 2015 bespaart dit 4,5 miljard euro belastinggeld, oplopend naar 5,5 miljard in 2020.
* De VVD wil de kansloze immigratie tot nul beperken en stoppen met inburgeringssubsidies. Immigranten moeten voor werk en niet voor de uitkering naar Nederland komen, dus de eerste tien jaar in Nederland krijgen zij geen uitkering. Dit levert 0,5 miljard euro op in 2015, oplopend naar een kleine 2 miljard in 2020.
* In de sociale zekerheid wordt de re-integratiebureaucratie beperkt en alleen écht jong gehandicapten krijgen een uitkering. De WW wordt korter, maar de eerste maanden hoger. Dit leidt in 2015 tot 4 miljard euro besparingen, oplopend tot 9 miljard in 2020.

Minder ministers en minder ambtenaren is een terugkerend punt natuurlijk. In mijn ogen is dat alleen mogelijk als de overheid ook daadwerkelijk minder gaat doen. De indruk dat je met het modewoord ‘efficiencyslagen’ miljarden kunt bezuinigen vind ik niet realistisch. Minder ambtenaren leidt te vaak tot de inhuur van ‘consultants’ en die zijn bepaald niet goedkoper.

Minder geld naar EU en ontwikkelingssamenwerking ben ik niet bijzonder enthousiast over. De bijdrage aan de EU zou inderdaad eerlijker kunnen, maar wat betreft ontwikkelingssamenwerking vind ik dat we ons aan internationale afspraken moeten houden. Dat anderen dat niet doen, is voor mij geen reden om het dan ook maar niet te doen. Afspraken maken en nakomen betaalt zich ook uit, en slimme inzet van ontwikkelingshulp kan het Nederlandse bedrijfsleven ook van profiteren

Ook ben ik niet enthousiast over de negatieve houding ten opzichte van immigranten. Ja, ik ben het er mee eens dat mensen hier niet voor een uitkering horen te komen. Ik vind daarentegen ook dat als je bijdraagt aan sociale verzekeringen, dat je er ook van hoort te profiteren als dat zo uitkomt. Onderzoek eens, zoals bij de AOW, of je rechten kunt opbouwen als immigrant en op basis daarvan uitkering krijgt. Tien jaar sowieso niets is mij te gortig, en lijkt mij oneerlijk ten opzichte van Nederlandse uitvreters.

Beperking van de sociale kant van de arbeidsmarkt (WW etc.) vereist in mijn ogen dat ook iets aan het ontslagrecht wordt gedaan. Als ik minder WW krijg, moet het een toekomstige werkgever ook gemakkelijker gemaakt worden om mij aan te nemen en te houden. Nu blokkeert het ontslagrecht het aannemen van personeel, want wanneer kun je pas weer van iemand af is maar de vraag. Alleen bezuinigen op WW en degenen die, soms enkel met mazzel, hun baan behouden ontzien, is onvoldoende: het ontslagrecht moet ook soepeler.

Investeringen

* De VVD investeert in veiligheid door méér blauw op straat: 3.500 agenten extra, ook op het platteland.
* De VVD investeert jaarlijks 500 miljoen euro in extra wegen en een forse uitbreiding van het spoorwegennet.
* De VVD investeert 2,5 miljard euro in de kwaliteit van het onderwijs waarmee deze een stevige impuls krijgt.

Zondermeer goede punten lijkt mij. Forse uitbreiding van het spoorwegennet lijkt mij in Nederland de aangewezen manier om woon-werk verkeer mogelijk te houden. Het Nederlandse net schijnt aan de capaciteitsgrenzen te zitten, dus uitbreiding van de infrastructuur is een uitermate verstandig plan. Daarnaast vind ik dat onderwijs erg belangrijk is om sociale verschillen te beperken. Waar sommigen denken dat je met kleptocratentaksen alles oplost, zal een verstandig mens erkennen dat de economie waarin wij leven capaciteiten beloont. Daar is geen progressieve belasting tegen opgewassen. Met dat gegeven moet je dus proberen de capaciteiten van iedereen te maximaliseren, want daarmee bereik je echte nivellering. Investeren in het onderwijs is daarvoor in mijn ogen een geschikt middel, en effectiever en socialer dan even een uitkering of toptarief optrekken.

Vernieuwingen

* Op basisscholen krijgen kinderen weer les in d’s en t’s, de kwaliteit van het vakonderwijs moet omhoog en de VVD wil meer academici voor de klas.
* De VVD kiest voor betaalbare zorg van betere kwaliteit en dichter bij huis.
* Werken en ondernemen moet weer lonen, daarom verlaagt de VVD de belastingen.

Zo beschreven houdt het nog niet veel in. In hoeverre deze wensen betaald kunnen worden vraag ik me af. Wel deel ik de mening dat als wij vinden dat de kwaliteit van het onderwijs en de zorg omhoog moet we in allerlei opzichten daar ook voor moeten willen betalen: meer investeren en betere arbeidsvoorwaarden voor onderwijzers en zorgverleners. Belastingverlaging zou in mijn ogen moeten kunnen, maar lijkt mij niet strikt nodig. Zeker niet als de hypotheekrenteaftrek bijvoorbeeld in stand blijft. Belastingverlaging in de laagste schijf zou ik wel interessant vinden om te proberen ook laaggeschoolden maximaal aan werk te helpen.

Wat wil de VVD niet?

* De VVD wil niet tornen aan de hypotheekrenteaftrek (de overdrachtsbelasting willen we wél aanpakken).
* De VVD wil direct stoppen met de kilometerheffing.
* De VVD wil de Bosbelasting (inkomensafhankelijke ouderenbelasting) afschaffen.

Het gedachtenexperiment dat ik altijd doe bij de hypotheekrenteaftrek is of je het zou invoeren als het er nog niet was: nee. Het verstoort de markt niet zozeer, maar het is wel een bizarre manier van rondpompen van geld. Ik zou het willen afschaffen, en niet omdat de rijken bevoordeeld worden (dat valt reuze mee), maar omdat het een ondoelmatig vreemd fiscaal vehikel is.

Zeker de spitsheffing was een interessante mogelijkheid om efficienter gebruik te gaan maken van het wegennet. Nu waren de Nederlandse ambities weer over de top, maar beter onderzoeken of er niet toch wat meer prijsdifferentiatie kan komen op de weg zou ik niet zo tegen willen zijn als de VVD nu. Ik zie meer kansen voor de economie, dan bedreigingen rond dit dossier.

Over de Bosbelasting heb ik niet echt een mening. Volgens mij heeft niemand daar echt onwijs veel pijn van, dus waarom die fiscalisering van de AOW er af moet zie ik niet zo. Zeker niet omdat die groep naar het nu lijkt eerder met pensioen heeft kunnen gaan dan toekomstige generaties.

Gezondheidszorg grootste uitdaging voor de toekomst

‘Zorgpremie dreigt te verdubbelen’ is het nieuws van de week: Financieel Dagblad, De Telegraaf en nu.nl.

De zorg wordt onbetaalbaar, en gegeven dat minister Klink kennelijk naar de onderkant kijkt om geld te besparen, bijvoorbeeld een eigen bijdrage bij het onterecht naar de Spoedeisende Hulp gaan, zal dat wel zo blijven ook. Noch afgezien van dat naar alle waarschijnlijkheid de meest brave borsten juist het meest afgeschrokken worden door een dergelijke heffing, met alle gevolgen van dien, geloof ik niet in dit soort tientjes uitsparen.

Er ligt een veel meer inherent probleem aan de horizon ons naar toe te grijnzen. De wetenschappelijke vooruitgang veroorzaakt dat wij, tegen oplopende kosten, almaar meer in staat zijn ziektes wel of beter te genezen. Maar, dat kost wat. En de kosten van bepaalde zorg rijzen de pan uit. Elk mensenleven telt, zegt het cliché, maar wanneer worden de inspanningen nou onbetaalbaar? Hoe graag we ook zouden willen, iedereen aan medisch onderzoek zetten om zo veel mogelijk te kunnen genezen kun je geen brood van bakken.

Mijn vrees is dat wij in de toekomst een punt gaan bereiken waar bepaalde zorg buiten het bereik van sommigen zal blijken te liggen. En dan niet in de marge zoals nu, maar zeer aanmerkelijk. De nieuwste ontwikkelingen kosten steeds meer geld (ook per behandeling), en ik vraag mij ernstig af of de solidariteit waar ons huidige stelsel op gestoeld is in stand gehouden kan worden. Zijn mensen bereid om zich krom te betalen aan premie voor extreem dure behandelingen die zijzelf hopelijk (en mogelijk waarschijnlijk) nooit zelf nodig zullen hebben? Hoe ver kun je gaan?

Er staat spanning op de solidariteit van het stelsel dat in Nederland de zorg moet bekostigen. Je kunt het buigen, maar op een gegeven moment zal het knappen. Dankzij, wellicht paradoxaal, de wetenschappelijke vooruitgang. De uitdaging die voor ons ligt, is een oplossing te vinden voor deze paradox.

Orgaandonatie en de registratie: wat te doen?

Het was enige dagen geleden in het nieuws: dit jaar zijn er minder orgaandonaties in Nederland dan vorig jaar. De opleving die waarschijnlijk mede te maken had met de Donorshow van BNN is weer teniet gedaan.

In de media:
BN/DeStem: Minder orgaandonaties dit jaar
AD.nl: Dalend aantal transplantaties

Zelf sta ik volledig als donor geregistreerd. Het heeft enige overpeinzing gevraagd, maar toevallig een paar maanden voor de beruchte BNN Donorshow registreerde ik mijn keuze. Tijdens die Donorshow heb ik overwogen BNN misschien zelfs te gaan steun als “tientjes”-lid. Dat heb ik niet gauw, maar hetgeen BNN aan de kaak stelde en de manier waarop vond ik ijzersterk en prijzenswaardig.

Daar heb ik toch vanaf gezien. Tijdens de show gaf Patrick Lodiers duidelijk te kennen dat BNN, voorzover een omroep dat kan, achter een “Donor, tenzij…”-regeling stond. En daar ben ik faliekant mordicus tegen. Principieel omdat voor mij altijd het uitgangspunt is dat een mens over diens eigen lichaam beschikt, tenzij… Niet andersom wat een automatische registratie als donor, tenzij je ingrijpt, impliceert. Het gaat mij te ver om de lichamelijke integriteit opzij te schuiven omdat dat pragmatisch goed uitkomt. Dat is mij al te gortig.

Afgelopen week zat Patrick Lodiers in Goedemorgen Nederland en daar sprak hij over het nieuwe BNN seizoen, maar ook de Donorshow en de korte duur van de impact van die show kwam ter sprake. Naast het bezwaarsysteem, “Donor, tenzij…”, opperde hij verplichte registratie: de plicht een keuze te maken. Daar voel ik wel voor, maar ik twijfel met zulke ideeën altijd of je mensen dan niet juist richting een initieel “Nee” drijft waar ze vervolgens niet meer op terug komen. Het blijft een lastig probleem.

Zelf heb ik wel eens gedacht dat deze registratie misschien aan bepaalde privileges gekoppeld zou kunnen worden. Zou het een idee zijn om te verplichten dat iemand die zijn rijbewijs wil ophalen/vernieuwen geregistreerd moet staan? Zeker weten doe ik het niet, maar verkeersongevallen lijken mij een domein waar de orgaandonatievraag van belang is. Is het onredelijk om te stellen dat als jij een voertuig wilt besturen, met alle risico’s van dien, dat we dan van je vragen aan te geven wat jij wilt dat er met jou gebeurd als het ongelukkigerwijs mis mocht gaan? Wellicht kweekt het zelfs enig extra bewustzijn ten aanzien van de risico’s van het verkeer. Toegegeven, ook hier geldt: vallen mensen dan te makkelijk naar een “Nee” uit?

Het opvoeren van orgaandonatieregistraties is van belang. Van een groot gedeelte van de Nederlanders weten we niet wat zij willen en het is gissen of hun nabestaanden wel op de hoogte zijn. Een bezwaarsysteem waarin je automatisch donor bent vind ik principieel verwerpelijk, maar een houding van de overheid waarin mensen meer gedwongen worden zich te registreren heeft mijn zegen.

Of Balkenende die ‘dwang’ kan brengen via tv-spotjes vraag ik me dan wel weer af:
Telegraaf.nl: Premier mogelijk in donorcampagne.